Tου Νάσου Αθανασίου*
Το σύνθημα “Αλλαγή” γοητεύει. Όμορφο το περιτύλιγμα. Γοητεύει εξίσου και το περιεχόμενο, η ουσία αλλαγής; Θέλοντας να προκληθούν αντιδράσεις και ν’ ανοίξει επιτέλους η αναγκαία συζήτηση, ισχυρίζομαι ότι ο Έλληνας δεν αγαπά τις αλλαγές παρά μονάχα στα λόγια. Τον ξεβολεύουν οι αλλαγές, λέει. Οι κοινωνικοί επιστήμονες το επαληθεύουν. Αυτή είναι μια χώρα που δειλιάζει να κάνει ένα βήμα μπροστά. Ακόμη και να πειραματιστεί φοβάται.
Το φαινόμενο είναι τόσο θλιβερό, ώστε συχνά οι διαμαρτυρίες μας εικονίζονται σαν εκείνες των καραγωγέων της Αθήνας, τότε που τα αυτοκίνητα εμφανίστηκαν στην πρωτεύουσα σε υπολογίσιμο αριθμό. Να μην κουνηθεί τίποτα! Να μείνουν όλα όπως είναι! Να περιοριστεί ο αριθμός των αυτοκινήτων… για να έχουν δουλειά τα κάρα! Ιδού η εθνική μας γάγγραινα.
Είμαστε αρρωστημένα συντηρητικοί. Δεν συντηρούμε μονάχα τα κλασικά, δηλαδή εκείνα που δεν χάνουν ποτέ την αξία τους, κάτι θα ήταν υγιέστατο. Συντηρούμε και όσα έχουν από καιρό σαπίσει και βρομοκοπούν.
Δεν μας αρέσουν -επιμένω- οι αλλαγές, αλλ’ επειδή δεν μπορούμε να αρνηθούμε την αναγκαιότητά τους, βαλθήκαμε να τις διασύρουμε. Το αποτέλεσμα είναι ότι καταφέραμε ήδη να περιορίσουμε το νόημά τους.
Όταν ο Έλληνας ακούει «αλλαγή» εννοεί μονάχα την αλλαγή κυβέρνησης, δηλαδή των προσώπων. Τίποτε άλλο. Προσέξτε όμως. Συχνά τα προβλήματα αναγκάζουν τα “νέα” πρόσωπα στις ίδιες κινήσεις με τα “παλιά”, οπότε ο ψηφοφόρος απογοητεύεται, μεμφόμενος τους πάντες εκτός από τον εαυτό του. Το κακό δεν σταματά εδώ.
Συχνά συμβαίνει στην πατρίδα μας το εξής παραπλανητικό: Να διαλαλούμε ότι πρέπει να κάνουμε βήματα μπροστά, να βροντοφωνάζουμε την ανάγκη τους, αλλά για ποιο σκοπό; Για να τα αναβάλλουμε διαρκώς, ώστε τελικά να ματαιώνονται.
Πώς πετυχαίνουμε τη ματαίωση; Λέγοντας ότι τις απαραίτητες αλλαγές θα τις κάνουν “οι κατάλληλοι”, όταν έρθει ή ώρα τους, οι άλλοι δεν μπορούν, είναι ανίκανοι, ο παράδεισος ανοίγει την πύλη του μονάχα όταν ακούσει τη δική τους ευλογημένη φωνή. Ποιοι είναι οι κατάλληλοι τελικά; Αυτοί που πληρώνουν αδρότερα τις διαφημιστικές εταιρίες.
Σήμερα χρειάζεται αλλαγή κυβέρνησης. Αυτή την αλλαγή πολλοί τη θέλουν, αλλά… χωρίς να αλλάξει κάτι που θα τους ξεβολεύει, που θα ανατρέψει τις συνήθειές τους. Η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί το μεγάλο παράδειγμα. Γιατί εκεί όλα στραβώνουν; Επειδή προκαλούν ξεβόλεμα. Όταν η χελώνα φτάσει τον λαγό, τότε κι εμείς θα ανακυκλώνουμε όσο οι Σκανδιναβοί.
Ναι, αλλά… (αυτό το “ναι, αλλά” μας έφαγε!)… ναι, αλλά “ο κάθε που βγαίνει στην κυβέρνηση” θέλει αλλαγές σε διαφορετική κατεύθυνση. Ε, και λοιπόν; Αυτό ακριβώς είναι δημοκρατία. Το λάθος είναι δικό σου, φίλε. Υποστηρίζεις πρόσωπα χωρίς να ζητείς προγράμματα. Και προγράμματα δεν είναι τα έγχρωμα προεκλογικά φυλλάδια που καταρτίζονται για να πουλήσουν πολιτικές λες και είναι ηλεκτρικές συσκευές. Τα αληθινά προγράμματα δεν κρύβουν τις δυσκολίες και δεν παραπλανούν. Είναι σαν τα πλοία. Θεωρούν βέβαιη την κακοκαιρία, αν και διόλου μόνιμη.
Αν μελετήσετε τη μικροϊστορία των κοψοχέρηδων θα διαπιστώσετε ότι συχνά ο ψηφοφόρος εγκρίνει κάποιο πρόσωπο αλλά δεν πιστεύει ή απορρίπτει τις αλλαγές που το ίδιο αυτό πρόσωπο ευαγγελίζεται.
Μάλιστα! Πολλοί δεν πιστεύουν ότι θα γίνουν οι αλλαγές που προαναγγέλλουν τα πρόσωπα. Έτσι όμως δεν γίνεται δουλειά. Πρέπει να αγαπήσεις την ίδια την αλλαγή, εκτός από τους απόστολους της. Το σκληρότερο: Πρέπει ν’ αλλάξεις κι εσύ ο ίδιος ως ένα βαθμό.
Αλλαγή, σύμφωνοι, αλλά προς ποια κατεύθυνση; Εδώ έχουμε χρέος να διαφωνήσουμε αλλ’ ως το σημείο εκείνο που η διαφωνία μας δεν παραπέμπει την απόφαση στις ελληνικές καλένδες. Είναι αναγκαίο να διαφωνήσουμε για λόγους δημοκρατίας και για λόγους στυγνού ρεαλισμού, για λόγους δοκιμής των προτάσεών μας στη φωτιά των προβλημάτων.
Διόλου σπάνια το πεδίο των “αναγκαίων μεταρρυθμίσεων” είναι ναρκοθετημένο, π.χ. η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας εμφανίζεται σαν στροφή προς τον παράδεισο! Όταν οι πάντες πίεζαν τους Γάλλους να αλλάξουν το ασφαλιστικό τους σύστημα, ο Πολ Κρούγκμαν έλεγε στον πρόεδρο Ολάντ από τους Νιού Γιόρκ Τάιμς: “Μην αλλάξεις τίποτα”.
Αυτή η Μη Αλλαγή στο συγκεκριμένο πεδίο αποτέλεσε μεγάλη νίκη, αλλά το “Μην αλλάζεις τίποτα” γενικά, δηλαδή πουθενά, μπορεί να μετατραπεί σε νέκρωση και σαπίλα. Γι’ αυτό είναι μεγάλη η τέχνη της αλλαγής.
Στην πραγματικότητα η αλλαγή πέθανε ως σύνθημα – κι αυτό είναι ίσως καλό. Πρέπει κάποτε να καταλάβουμε ότι η αλλαγή δεν αξίζει τόσο ως σύνθημα όσο ως μάθημα. Μάθημα προαιρετικό οπωσδήποτε στις δημοκρατίες, αλλά μάθημα που όλοι πρέπει όλοι να πάρουμε. Ποιος θα το παραδώσει; Εδώ σε θέλω κάβουρα που περπατάς στα κάρβουνα.
Στο Ιδρυμα Ομπάμα μελετούν τις μεγάλες πολιτικές αλλαγές στις κοινωνίες. Πώς επέρχονται; Ποιοι τις εμπνέουν και ποιοι τις κινούν; Πότε πετυχαίνουν και πότε ματαιώνονται;
Η απόμακρη παρακολούθησή τους μ’ έκανε να πιστεύω ότι και στην Ελλάδα το κυρίαρχο ερώτημα είναι ποιος μπορεί να κάνει τις αλλαγές που χρειάζεται η χώρα. Ο Γιάννης Δραγασάκης ασχολείται συστηματικά μ’ αυτό, αποδεικνύοντας άθελα του, ότι τα νιάτα βρίσκονται μέσα από το κούτελο και όχι πάνω στο κούτελο. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πράγματι ικανός για αλλαγές, κι αν τούτο το διαφημίσει επαρκώς, θα τουρλώσουν πολλά μάτια στις εκλογές. Τουλάχιστον στις παραγωγικές ηλικίες “εκεί θα παιχτεί το παιχνίδι”, στον τομέα των αλλαγών που έχει ανάγκη η χώρα.
Τέλος πάντων, υποστηρίζουν κάποιοι ότι αυτή η χώρα ή θα αλλάξει ή θα πεθάνει. Τρομάζει ο λόγος τους, αλλά μην τους κοροϊδεύετε. Μην μοιάσετε σ’ εκείνους τους ανέμελους πατριώτες που κάγχαζαν όταν ο Σεφέρης είπε: “Φοβάμαι μήπως είμαστε οι τελευταίοι που μιλάμε ελληνικά”.
*Ο Νάσος Αθανασίου είναι Βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία στην Ανατολική Αττική